Thị trường

1. Thị trường là gì?

Thị trường là khoảng không gian mắt quan sát được khi nhìn vào một điểm cố định.

Đánh giá thị trường giúp định giá tình trạng võng mạc, chức năng tế bào thần kinh thị giác, đường thị giác và trung tâm thị giác.

Thị trường màu: võng mạc chu biên của người bình thường không phân biệt được màu sắc.

Từ ngoại biên tiến dần vào trung tâm, màu trắng được nhìn thấy đầu tiên, sau đó lần lượt là các màu xanh lơ, vàng, đỏ, xanh lá cây. Như vậy, thị trường với test sáng màu xanh lá cây là hẹp nhất, với test sáng trắng là rộng nhất.

Thị trường với test màu cho phép nghiên cứu chính xác hơn cảm giác võng mạc. Trên thực tế lâm sàng, người ta dùng test màu để nghiên cứu tổn hại rất sớm ở vùng trung tâm. Có những trường hợp test trắng chưa có ám điểm trung tâm, nhưng với test màu có thể phát hiện được ám điểm.

2. Giới hạn bình thường của thị trường

Thị trường 1 mắt

• Phía thái dương: 90-95 độ
• Phía mũi: 60 độ
• Phía trên: 50-60 độ
• Phía dưới: 70 độ

Giới hạn này có thể thay đổi tùy thuộc kích thước, cường độ và màu sắc test sáng.

Thị trường 2 mắt

Là khoảng không gian mà 2 mắt cùng mở khi quan sát. Có 1 vùng thị trường chung cho cả hai mắt, những vật nằm trong vùng này đều được 2 mắt cùng nhìn thấy.

3. Các phương pháp đánh giá thị trường

3.1.Phương pháp ước lượng

Là phương pháp so sánh thị trường của bệnh nhân và thị trường của bác sĩ.

Ưu điểm:

• Nhanh, dễ thực hiện được ở mọi nơi.
• Có thể khám cho trẻ nhỏ, bệnh nhân nằm liệt hoặc bệnh nhân có thị lực dưới ĐNT 0.3m.

Nhược điểm:

• Độ chính xác không cao.

3.2.Thị trường động ( Thị trường kế Maggiore, Goldmann )

Là phương pháp đo trong đó vật tiêu được di chuyển từ phía vùng không thấy về phía vùng thấy cho đến lúc nó được nhìn thấy.

Phương pháp đo thị trường động có vai trò quan trọng trong xác định ranh giới bên ngoài của thị trường. Bằng việc thay đổi kích thước và cường độ test sáng, thị trường kế động cũng có thể xác định được các ám điểm trung tâm. Tuy nhiên, các ám điểm nông hoặc các ám điểm có bờ tương đối phẳng nằm ở phía mũi thường bị bỏ sót khi khám xét bằng thị trường kế động. Mặc dù thị trường kế động có thể dễ dàng xác định bờ của các ám điểm sâu nhưng lại không xác định được mức độ tổn thương sâu của ám điểm.

3.3.Thị trường tĩnh ( Thị trường Goldmann tĩnh, Humprey, Otopus )

 Là phương pháp đo thị trường trong đó một kích thích tĩnh được cho hiện ở nhiều vị trí khác nhau. Bằng cách thay đổi cường độ kích thích và cho vật tiêu xuất hiện nhiều lần ở mỗi vị trí, người ta xác định được ngưỡng.

 Phương pháp đo thị trường tĩnh là có độ chính xác cao, cho phép phát hiện và định lượng những tổn hại ở đáy mắt. Thị trường kế tĩnh có khả năng xác định tốt cả bờ và độ sâu của các ám điểm, giúp xác định ngưỡng cảm thụ ở nhiều điểm khác nhau trong thị trường từ đó vẽ nên bức tranh toàn cảnh của thị trường. Do việc phân tích ngưỡng cảm thị mất nhiều thời gian, gay mệt mỏi cho bệnh nhân nên người ta chỉ tập trung phân tích thị trường trung tâm, nơi xuất hiện những tổn hại sớm. Thị trường kế tĩnh ít giúp đánh giá toàn cảnh tổn thương thị trường về phía chu biên.

4. Các tổn thương thị trường thường gặp

Ám điểm

Ám điểm là mất hoặc giảm thị lực ngay bên trong thị trường mà không gây biến đổi thị trường chu biên.

• Ám điểm tuyệt đối nếu mất hoàn toàn thị lực tại vùng ám điểm. 
• Ám điểm tương đối nếu thị lực giảm một phần. 
• Ám điểm dương tính nếu bệnh nhân tự nhận thấy được. 
• Ám điểm âm tính nếu bệnh nhân không tự nhận thấy được mà chỉ phát hiện được khi làm thị trường.
• Ám điểm trung tâm ở vùng trung tâm bao gồm cả điểm định thị, gặp trong tổn thương vùng hoàng điểm. 
• Ám điểm cạnh tâm là ám điểm bên cạnh điểm định thị, gặp trong những tổn hại thị thần kinh.
• Ám điểm hình cung ( ám điểm Bjerrum ): khởi phát ở gần điểm mù, uốn vòng qua điểm định thị và kết thúc hoàn toàn ở kinh tuyến ngang về phía mũi, gặp trong: glocom, thoái hóa võng mạc cận thị, tắc nhánh động mạch, tác nhánh tĩnh mạch viêm hắc võng mạc…

Thu hẹp thị trường

Thu hẹp thị trường là thu hẹp khi ranh giới ngoại vi của thị trường bị thu hẹp lại hơn bình thường nhưng vẫn giữ nguyên hình dạng của chúng.

• Thu hẹp không đều gặp trong bệnh teo thị thần kinh. 
• Thu hẹp đều đồng tâm gặp trong những trường hợp quá mệt mỏi, suy nhược thần kinh; giả vờ, đục thể thuỷ tinh. 
• Thu hẹp đều đồng tâm sát điểm cố định gặp trong bệnh thoái hoá sắc tố võng mạc. 
• Thu hẹp về phía mũi gặp trong bệnh Glôcôm. 
• Khuyết thị trường từng vùng: gặp trong những bệnh lý của võng mạc như bong võng mạc, tắc nhánh động mạch trung tâm võng mạc…

Bán manh

Bán manh là mất một nửa hoặc một phần tư thị trường của cả hai mắt.

• Bán manh hai mắt ở hai bên thái dương: loại này gây tổn hại thị trường thái dương do tổn thương tại giao thoa thị giác. Thường gặp trong những khối u vùng hố yên như:  u tuyến yên, viêm màng não do lao. 
• Bán manh hai mắt ở hai bên phía mũi: loại này hiếm gặp hơn do chèn ép từ ngoài vào trong ở hai bên giao thoa thị giác. 
• Bán manh hai bên phải hoặc trái (bán manh đồng danh hai mắt): là tổn thương hai nửa phải hoặc trái của cả 2 thị trường. Do tổn thương ở sau giao thoa thị giác: dải thị giác, thể gối ngoài, tia thị giác. Bán manh hai bên phải gặp trong tổn thương dải thị giác bên trái và ngược lại.
• Bán manh một phần tư, nhất là khi có tổn thương ở tia thị giác:

+Bán manh phần tư trên ở hai mắt do tổn thương thuỳ thái dương hoặc tổn thương động mạch não sau. 

+Bán manh phần tư dưới ở hai mắt do tổn thương thuỳ đỉnh hoặc động mạch Sylvius.