Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non có thể chia thành hai loại nhẹ và nặng. Khoảng 90% trẻ mắc bệnh võng mạc thuộc loại nhẹ và có thể tự lành. Tuy nhiên cha mẹ không nên chủ quan mà cần đưa con đi thăm khám và theo dõi mắt định kỳ để tránh những biến chứng nguy hiểm vể sau.
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non là gì?
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non (Retinopathy of prematurity, gọi tắt là ROP) là tình trạng rối loạn mắt do sự phát triển bất thường của các mạch máu trong võng mạc. Bệnh lý này thường gặp ở những trẻ bị sinh non (trước 31 tuần), trẻ sơ sinh nhẹ cân (dưới 1,25kg) hay những trẻ từng sử dụng liệu pháp thở oxy cao áp kéo dài.
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non là tình trạng rối loạn mắt
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non có thể xuất hiện ở cả hai bên mắt. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì có thể gây mất thị giác. Đây cũng được đánh giá là nguyên nhân gây mù lòa hàng đầu tại nhiều quốc gia trên thế giới
Nguyên nhân của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non
Bắt đầu từ tuần thứ 16 của thai kỳ, mắt trẻ sẽ bắt đầu hình thành và phát triển, đánh dấu bằng sự xuất hiện của các mạch máu võng mạc ở dây thần kinh thị giác phía sau của mắt. Các mạch máu võng mạc sẽ phát triển dần về phía cạnh võng mạc, đồng thời cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho cạnh võng mạc. Quá trình này thường diễn ra nhanh hơn trong 12 tuần cuối của thai kỳ và kết thúc ở khoảng tuần thứ 35.
Như vậy, nếu trẻ bị sinh non thì quá trình hình thành phát triển của mạc máu võng mạc sẽ bị ảnh hưởng, các mạch máu chưa tiếp cận được hết các cạnh của võng mạc. Không được cung cấp đủ oxy, chất dinh dưỡng nên võng mạc chưa hoàn thiện, dẫn đến khả năng mắc bệnh lý về võng mạc.
Dấu hiệu nhận biết
Ở giai đoạn sớm, sẽ rất khó để quan sát dấu hiệu bệnh võng mạc trẻ sinh non bằng mắt thường. Bệnh chỉ biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài khi đã bước vào giai đoạn muộn. Vì vậy mà để phát hiện sớm, điều trị hiểu quả, kịp thời bệnh võng mạc ở trẻ sinh non thì cha mẹ cần phải cho bé khám sàng lọc chuyên khoa mắt ngay sau sinh, đặc biệt là những trường hợp sinh non.
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non trong giai đoạn đầu
Tại Việt Nam, tất cả những trẻ có đặc điểm dưới đây đều được tầm soát bệnh võng mạc ở trẻ sinh non:
- Sinh non dưới 34 tuần tuổi
- Có cân nặng khi sinh dưới 2kg
- Và một số yếu tố nguy cơ khác như: Suy hô hấp, thở oxy kéo dài, thiếu máu, nhiễm trùng…
Các giai đoạn phát triển của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non
Tiến triển của bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh có thể chia thành 5 giai đoạn với những đặc điểm tổn thương khác nhau như sau:
Giai đoạn 1
Ở giai đoạn 1, có một đường ranh giới mỏng màu trắng ngăn cách giữa hai khu vực là võng mạc đã hình thành mạch máu và võng mạc vô mạch. Các mạch máu vẫn có thể tiếp tục phát triển trong giai đoạn này, tuy nhiên bé trẻ cần được các bác sĩ theo dõi chặt chẽ.
Giai đoạn 2
Trong giai đoạn này, có thấy thấy rõ hơn đường ranh giới giữa hai khu vực võng mạc đã hình thành mạch máu và võng mạc vô mạch. Đường ranh giới thậm chí phát triển vượt khỏi bề mặt võng mạc, tạo thành một đường gờ. Đường gờ sẽ có màu trắng nếu ít mạch máu hoặc màu hồng nếu nhiều mạch máu.
Giai đoạn 3
Giai đoạn 3 là giai đoạn tăng sinh của sợi mạch ngoài võng mạc. Từ bề mặt của gờ, tổ chức xơ mạch phát triển lan rộng ra phía sau bề mặt võng mạc hoặc ra phía trước, vuông góc với bình diện võng mạc vào trong dịch kính. Trong giai đoạn này, tùy theo mức độ tăng sinh của tổ chức xơ mạch vào trong dịch kính mà tình trạng bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh được chia theo mức độ nhẹ, vừa và nặng.
Giai đoạn 4
Khi tổ chức xơ mạch phát triển mạnh vào trong buồng dịch kính sẽ gây ra tình trạng co kéo vào võng mạc, làm một phần võng mạc bong khỏi thành nhãn cầu. Dựa vào vị trí võng mạc bong lại chia giai đoạn 4 này ra làm hai phần là 4A và 4B.
- Giai đoạn 4A: Tình trạng bong võng mạc chưa lan tới vùng hoàng điểm nên chức năng của mắt chưa bị tổn hại nhiều.
- Giai đoạn 4B: Tình trạng bong võng mạc lan rộng tới vùng hoàng điểm nên chức năng của mắt giảm rõ rệt.
Giai đoạn 5
Giai đoạn 5 cũng chính là giai đoạn tình trạng bệnh trở nặng nhất, võng mạc bong toàn bộ rồi cuộn lại như hình phễu. Có ba loại phễu thường gặp là phễu mở, phễu đóng hoặc phía trước đóng và phía sau mở.
Lúc này thị lực của trẻ đã bị suy giảm vô cùng nghiệm trọng
5 giai đoạn của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non nguy hiểm thế nào?
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non thường chưa xuất hiện ngay khi trẻ mới ra đời. Một số trẻ dù sinh non nhưng mạch máu võng mạc vẫn phát triển bình thường. Một số trẻ thì sau một thời gian sẽ mắc bệnh, do các mạch máu võng mạc không cung cấp đầy đủ oxy và chất dinh dưỡng tới cạnh võng mạc.
Có thể chia bệnh võng mạc ở trẻ sinh non thành hai loại là bệnh nhẹ có thể tự lành và bệnh nặng cần điều trị. Khoảng 90% trường hợp mắc bệnh võng mạc trẻ sinh non là loại nhẹ, bệnh có thể tự khỏi mà không có ảnh hưởng gì về sau. Còn khi ở trường hợp bệnh nặng, trẻ cần phải được điều trị càng sớm càng tốt, nếu không sẽ có nguy cơ gây suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí là mù vĩnh viễn.
Theo ước tính, có khoảng 1.100 – 1.500 trẻ sơ sinh mắc bệnh võng mạc cần được điều trị mỗi năm. Vậy nên, dù là loại nặng hay nhẹ, đã được chữa khỏi hay chưa, cha mẹ vẫn cần đưa trẻ đi khám mắt định kỳ và theo dõi thường xuyên để tránh những biến chứng sau này.
Phương pháp điều trị cho trẻ sinh non
Nguyên lý chung của việc điều trị bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh là ngăn ngừa bong võng mạc do bệnh tiến triển nặng và hạn chế tối đa nguy cơ hình thành thêm võng mạc vô mạch.
Cần phát hiện và điều trị sớm cho trẻ sinh non mắc bệnh võng mạc
Một số phương pháp điều trị bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh đang được áp dụng tại nhiều bệnh viện hiện nay bao gồm:
Phẫu thuật laser
Trước khi thực hiện phẫu thuật, đồng tử sẽ được tra giãn, sau đó bác sĩ sẽ sử dụng chùm tia laser chiếu xuyên qua đồng tử, tác động trực tiếp và chính xác lên võng mạc để đốt, tạo thành những nốt sẹo nhỏ, nhằm ngăn chặn sự phát triển của các mạch máu bất thường và đề phòng bong võng mạc.
Liệu pháp làm lạnh
Tương tự với phương pháp phẫu thuật bằng laser, kỹ thuật làm lạnh này cũng tạo sẹo bên trong võng mạc để ngăn chặn sự lan rộng của các mạch máu bất thường và phòng ngừa bong võng mạc. Trước khi thực hiện cần phẫu tích kết mạc để lộ ra vùng củng mạc (lòng trắng). Tiếp theo, bác sĩ sẽ dùng một đầu kim loại lạnh tác động gián tiếp lên võng mạc thông qua củng mạc, từ đó đạt được hiệu quả như mong muốn.
Thắt củng mạc
Ở phương pháp này, bác sĩ sẽ đặt một dải silicone quanh vùng lòng trắng của mắt. Dải này sẽ giúp đẩy mắt theo hướng vào trong, giữ võng mạc trên thành sau của mắt lâu hơn. Và khi mắt của bé đã phát triển ổn định thì cần phải loại bỏ dải silicone, nếu không trẻ có khả năng sẽ bị cận thị.
Loại bỏ dịch thủy tinh
Đây là phương pháp thường được chỉ định cho trẻ mắc bệnh võng mạc ở giai đoạn nặng (cụ thể là giai đoạn 5). Ở liệu pháp này, phần dịch thủy tinh trong mắt trẻ phải được loại bỏ và thay bằng dung dịch saline (nước muối sinh lý). Sau đó, bác sĩ sẽ lột hoặc cắt bỏ sẹo trên võng mạc, giúp chúng giãn ra và nằm sát vào thành sau mắt.
Quý khách hàng cần hỗ trợ về đặt lịch khám, thông tin về các dịch vụ có tại Bệnh viện Mắt Quốc tế DND vui lòng liên hệ qua số Hotline 0969.128.128 – 0968.11.55.88 để được tư vấn và giải đáp.
————————-
Tài liệu tham khảo
